آفت دهان و زبان عارضۀ رایجی است که اغلب مردم در طول عمر خود چندین بار آن را تجربه میکنند. این عارضه به شکل لکههای ملتهب و دردناک سفید رنگ در داخل دهان بروز پیدا میکند و در اکثر موارد پس از مدت کوتاهی خودبهخود از بین میرود. لازم به ذکر است که آفت دهان و زبان به هیچ عنوان مسری نیست و بیشتر ممکن است در اثر عواملی مانند استرس یا تغییرات هورمونی رخ دهد. از طرفی برخی از عوامل مانند زخم شدن داخل دهان و خوردن غذاهایی همچون نان خشک، غذای تند و پر ادویه و میوههای اسیدی همچون مرکبات میتوانند آفت را تحریک کنند. به این ترتیب بسته به محل بروز آفت، ممکن است خوردن، نوشیدن و صحبتکردن برای شما دشوار شود.
با وجود این که درمان قطعی و کاملی برای این عارضه وجود ندارد، اما با رعایت نکاتی همچون تغییر رژیم غذایی، کاهش استرس و تغییر سبک زندگی میتوان شدت و دفعات بروز آفت دهان و زبان را کنترل کرد. برای کاهش درد و اثرات ناشی از آفت روشهای خانگی و دارویی گوناگونی نیز وجود دارد که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.
آفت دهان و زبان چیست؟
خصوصیات | انواع آفت دهان و زبان | ||
---|---|---|---|
آفت مینور | آفت ماژور | آفت هرپتی فرم | |
سایز (میلیمتر) | ۵ تا ۱۰ | بیش از ۱۰ میلیمتر | کمتر از ۵ میلیمتر |
مدت ماندگاری (روز) | ۱۰ تا ۱۴ | بیش از دو هفته | ۱۰ تا ۱۴ |
ایجاد بافت اسکار | نمیکند | میکند | نمیکند |
میزان شیوع (درصد) | ۷۵ تا ۸۵ | ۱۰ تا ۱۵ | ۵ تا ۱۰ |
آفت دهان و زبان عارضۀ دهانی دردناکی است که به شکل لکههای سفید رنگ ملتهب در دهان ظاهر میشود. اغلب مردم در بازههای زمانی مختلف به آفت دهان و زبان مبتلا میشوند. هنوز کاملاً مشخص نیست که چرا برخی از مردم آفت نمیزنند یا کمتر با این مشکل دست و پنجه نرم میکنند، درحالیکه برخی دیگر بهصورت مکرر به آفت مبتلا میشوند.
نکتۀ مهمی که ذکر آن در این بخش اهمیت دارد این است که آفت دهان و زبان منشأ باکتریایی و ویروسی ندارد و یک عارضۀ التهابی است، پس صرفاً تماس مواد غذایی آلوده با دهان نمیتواند موجب آفت دهان و زبان شود. با این حال هنوز دلیل قطعی و ثابت شدهای برای بروز آفت دهان و زبان وجود ندارد، از این رو درمان قطعی و دائمی برای آن نیز وجود ندارد. بهطورکلی این آفتها زمانی رخ میدهند که سیستم ایمنی بدن به اشتباه مخاط دهان را به عنوان یک تهدید شناسایی کند و به آن حملهور شود. این اتفاق در نهایت منجر به آسیبدیدن مخاط دهانی و ایجاد التهاب بافت داخل دهان میشود. همچنین آفت زبان و دهان میتواند ناشی از عوامل ژنتیکی، جراحت یا حساسیت غذایی باشد یا عوامل دیگری همچون استرس، اختلال در سیستم ایمنی، تغییرات هورمونی و یا کمبود ویتامین B بر آن اثر بگذارد.
آفت دهان یکی از شایعترین عارضههای پزشکی داخل دهان است و تخمین زده میشود که از بین هر ۱۰ نفر به طور میانگین ۱ نفر به آن مبتلا میشود. با این حال تخمین تعداد دقیق افراد مبتلا به آفتهای دهان و زبان کار دشواری است. اکثر مردم برای اولین بار در نوجوانی یا جوانی به آفت مبتلا میشوند و اغلب این عارضه در میان زنان شایعتر از مردان است. از بین انواع مختلف آفت دهان و زبان، نوع مینور با ۸۵% بیشترین میزان شیوع را دارد و تنها ۱۰ درصد از مردم به آفت ماژور و ۵ درصد به آفت هرپتیفرم مبتلا میشوند.
درمان آفت دهان براساس شدت عارضه
همانطور که در جدول زیر نشان داده شده است، سه نوع آفت وجود دارد که هر یک علائم، ویژگیها و درمان مختص به خود را دارند:
نوع آفت دهان | آفت دهان مینور | آفت دهان ماژور | آفت دهان هرپتیفرم |
---|---|---|---|
شرح وضعیت | آفتهای بیضی شکل کوچکتر از ۱ سانتیمتر | آفتهای عمقیتر و بزرگتر از ۱ سانتیمتر | آفتهای ریز و تودهای بزرگتر از ۱ میلیمتر |
وضعیت عمومی بیمار | التهاب خفیف در ناحیۀ دهان | وجود بیماری زمینهای، التهاب شدید | زخمهای دهانی عود کننده و شدید، مشکلات ایمنی |
عوامل ایجاد آفت | زخمهای خفیف در دهان، استرس، حساسیتهای غذایی، تغییرات هورمونی | اختلالات ایمنی، ضعف تغذیه، استرس شدید، عدم تعادل هورمونها | اختلال در سیستم ایمنی، عوامل ژنتیکی |
علائم | زخمهای کوچک دردناکی که در ۱ الی ۲ هفته بهبود مییابند. | زخمهای بزرگ و دردناکی که برای درمان به چند هفته زمان احتیاج است. | زخمهای ریز متعددی که ممکن است به همدیگر بپیوندند و آفت بزرگتری را ایجاد کنند. |
درمان | شستشو با آب نمک یا جوش شیرین، شیر منیزی-داروهای بدون نیاز به نسخۀ پزشک مانند لیدوکائین و بنزوکائین، پرهیز از مواد غذایی تند و اسیدی | شستشو با آب نمک یا جوش شیرین، شیر منیزی، اجتناب از مواد غذایی تند، اسیدی و سوزاننده، درمان دارویی تجویز شده توسط پزشک | شستشو با آب نمک یا جوش شیرین، شیر منیزی، داروهای بدون نیاز به نسخۀ پزشک، رعایت بهداشت دهان و دندان (برای درمان آفت هرپتیفرم نیاز به مراجعه به پزشک است.) |
بیماران مبتلا به آفت مینور
آفتهای مینور ضایعات کوچک، دردناک و بیضی شکلی هستند که در داخل دهان ایجاد میشوند، معمولاً کمتر از ۱ سانتیمتر قطر دارند و سفید رنگ و ملتهب هستند. این آفتها اغلب طی ۱ الی ۲ هفته التیام مییابند و هیچگونه جای زخم یا اسکاری باقی نمیگذارند. این نوع آفت به نسبت سایر انواع آفت درد کمتری دارد.
با توجه به توضیحات داده شده، اگر بار اولی است که آفت میزنید، احتمالا آفت شما آفت مینور باشد و پس از مدت کوتاهی بهبود مییابد. در غیر این صورت لازم است به پزشک مراجعه کنید.
در زیر به خصوصیات آفت مینور اشاره شده است:
- کوچکتر از ۱ سانتیمتر
- درد یا ناراحتی دهان و زبان
- قرمزی و التهاب
- زخمهای کوچک و کم عمق
- مشکل در غذا خوردن یا صحبت کردن
- احساس درد بعد از خوردن غذاهای تند یا اسیدی مانند لیموترش و سرکه
- بهبود پس از ۱ الی ۲ هفته
درمان آفت مینور
- مکیدن یخ
قرار دادن یخ بر روی نواحی ملتهب شده یا مکیدن یخ برای کمک به کاهش درد و التهاب مؤثر است. قرار دادن یخ در ناحیۀ آفت باعث افزایش سرعت بهبود و کاهش درد آفت دهان و زبان میشود.
- شستشوی دهان با آب نمک
یک محلول آب نمک درست کرده و سه بار در روز دهان خود را با آن شستشو دهید. این کار باعث میشود محل بروز آفت ضدعفونی شود و سریعتر بهبود یابد.
- شستشوی دهان با چای ولرم
چای دارای آنتیاکسیدانهای قدرتمندی است که میتواند تأثیر زیادی بر کاهش التهابها داشته باشد، از این رو شستشو با چای ولرم از جمله روشهای بیخطر و خانگی درمان آفت به شمار میرود.
- شستشوی دهان با جوش شیرین
شستن دهان با محلول جوش شیرین ممکن است به کاهش درد و التهاب ناشی از آفت دهان و زبان کمک کند. جوش شیرین دارای خواص ضد التهاب است و همچنین میتواند در خنثی کردن محیط اسیدی دهان مؤثر باشد. (منبع)
- عسل
یکی دیگر از درمانهای خانگی آفت دهان و زبان، عسل است. خواص ضد التهابی آن نه تنها باعث بهبود سریعتر آفت میشود بلکه میتواند از بروز مجدد آفت نیز جلوگیری کند. برای تأثیرگذاری هرچه بیشتر بهتر است سه بار در روز عسل را با گوش پاککن به ناحیۀ آفت بزنید. (منبع)
- گل بابونه
گل بابونه میتواند در بهبود آفت دهان و زبان تأثیر قابل توجهی داشته باشد، چرا که خواص ضد التهابی زیادی دارد. برای اعمال صحیح و مناسب گل بابونه میتوانید این گل را در آب بجوشانید و چند بار در روز دهان را به مدت پنج دقیقه با آن شستشو دهید. (منبع)
- آلوئه ورا
آلوئهورا گیاهی است که خواص دارویی بیشماری دارد که از این خواص میتوان به ضد التهاب بودن و آرامش بخش بودن آن اشاره کرد. قرار دادن ژل آلوئه ورا روی آفت دهان و یا نوشیدن آن به صورت آب میوه ممکن است به کاهش درد و کوچکتر شدن سایز آفت کمک کند و در نتیجه موجب بهبود سریعتر آفت شود.
- روغن گل میخک
درمان آفت دهان و زبان با استفاده از گل میخک، یکی از رایجترین درمانهای خانگی آفت است. میخک خواص درمانی بسیاری دارد که از میان آنها میتوان به ضدباکتری، ضد التهاب و ضد درد بودن آن اشاره کرد. در صورت بروز آفت میتوانید روغن گل میخک را با گوش پاککن بر روی آن قرار داده و یا یک عدد میخک را بجوید. در نظر داشته باشید که استفادۀ بیرویۀ روغن میخک میتواند تأثیر منفی داشته باشد، پس در استفاده از آن زیادهروی نکنید.
- رب انار
انار میوۀ بسیار مفیدی است که خواص ضد التهاب و آنتی اکسیدانی قابل توجهی دارد، از این رو میتوان از خود انار یا رب انار برای تسکین و کاهش التهاب آفت دهان و دندان استفاده کرد. با کاهش التهاب آفت روند رو به رشد بهبود آفت سریعتر خواهد بود. (منبع)
- شیر منیزی یا هیدروکسید منیزیم
شیر منیزی یا هیدروکسید منیزیم یک ترکیب شیمیایی طبیعی است که مصارف درمانی متعددی دارد و برای درمان آفت دهان و زبان نیز تجویز میشود. شیر منیزی را میتوان بدون نیاز به نسخه از داروخانهها تهیه کرد و برای استفاده از آن کافی است کمی از شیر منیزی را با آب مخلوط کرده و به عنوان دهانشویه استفاده کنید. این ترکیب را به هیچوجه قورت ندهید.
- مسواک زدن
حتی با وجود دردناک بودن دهان هنگام ابتلا به آفت دهان و زبان، نباید از مسواک زدن شانه خالی کنید. استفاده از یک مسواک نرم که از تشدید جراحات داخل دهان شما جلوگیری کند، خطر بروز مجدد آفت دهان و زبان را کاهش میدهد. راههای گوناگونی برای تمیز کردن فضای بین دندانها وجود دارد که از این میان میشود به مسواکهای مخصوص یا نخ دندان اشاره کرد. در این زمینه بهتر است حتماً با دندانپزشک خود مشورت کنید تا بتوانید مناسبترین گزینه را انتخاب کنید.
ذکر این نکته نیز اهمیت دارد که هنگام تهیۀ خمیر دندان، از عدم حساسیت خود به مواد سازندۀ آن اطمینان حاصل کنید. برخی از افراد ممکن است به خمیر دندانهایی که حاوی سدیم لوریل سولفات باشند حساسیت نشان بدهند. این ماده در اغلب محصولات بهداشتی دهان و دندان به کار برده میشود. شما میتوانید خمیر دندان بدون سدیم لوریل سولفات تهیه کنید و بررسی کنید که آیا وضعیت آفت دهان و زبان شما بهبود مییابد یا خیر.
- داروهای بیحسکنندۀ موضعی
داروهای بیحس کنندۀ موضعی بدون نیاز به نسخه همچون ژلها و پمادهای موضعی برای کاهش درد مؤثرند. برخی از داروهای بیحسکنندۀ موضعی در ادامه ذکر شدهاند:
نام دارو | توضیحات | شرکت سازنده |
---|---|---|
لیدوکائین | لیدوکائین یک بیحس کنندۀ موضعی قوی است که برای تسکین فوری درد و بیحس کردن مناطق دردناک دهان به کار برده میشود. | سینا دارو |
بنزوکائین | بنزوکائین پمادی است که برای تسکین درد ناشی از آفت دهان و زبان، دنداندرد، لثه، گلودرد و سایر آسیبهایی که به دهان وارد شده است به کار میرود و تاثیر فوری دارد. این دارو به صورت ژل نیز موجود است. | ایران دارو محصولات و تجهیزات پزشکی MIB |
- ژل لیدوکائین
لیدوکائین یک بیحس کنندۀ موضعی قوی است که برای تسکین فوری درد و بیحس کردن مناطق دردناک دهان به کار برده میشود.
- بنزوکائین
بنزوکائین ژلی است که برای تسکین درد ناشی از آفت دهان و زبان، دندان درد، لثه، گلودرد و سایر آسیبهایی که به دهان وارد شده است به کار میرود و تأثیر فوری دارد. این دارو به صورت پماد نیز موجود است.
بیماران مبتلا به آفت ماژور
آفت ماژور حدود ۱۰ درصد از کل مبتلایان به آفت دهان و زبان را تشکیل میدهد و مشابه آفت مینور است، با این تفاوت که این نوع از آفتهای دهان و زبان بزرگتر هستند، شکل نامنظمتری دارند و ممکن است بهبود آنها چند هفته طول بکشد. آفتهای ماژور رواج کمتری دارند اما اغلب عمیقتر و دردناکترند و ممکن است پس از بهبودی جای زخم آنها باقی بماند. در مواردی مشاهده شده که آفتهای ماژور به دلیل درد زیادی که دارند منجر به کاهش وزن بیمار شدهاند، چرا که بیمار توانایی تحمل درد هنگام غذا خوردن را نداشته و از غذا خوردن خودداری کرده است. به همین دلیل بعضی از بیماران مبتلا به آفت ماژور در نهایت مجبور میشوند رژیم غذایی و شیوۀ تمیز کردن دهان و دندان خود را تغییر بدهند تا از درد دهان آنها کاسته شود.
ویژگیها و خصوصیات آفت ماژور به شرح زیر است:
- عمیقتر و بزرگتر از ۱ سانتیمتر
- شکل نامنظم
- عدم بهبود تا حداقل دو هفته پس از بروز آفت
- بسیار دردناک
درمان آفت ماژور
درمانی قطعی برای آفت ماژور وجود ندارد، اما میتوان با استفاده از روشهای گوناگون علائم آن را برطرف کرد، درد را تسکین داد و به بهبود آفت سرعت بخشید.
اصلیترین روشهای درمان آفت ماژور استفاده از دهانشویه کلروهگزیدین (فاقد الکل) و کورتیکواستروئیدهای موضعی است که در ادامه توضیح داده شدهاند:
نام دارو | توضیحات | شرکت سازندۀ دارو |
---|---|---|
کورتیکواستروئید (هیدروکورتیزون) | این دارو نیازمند نسخۀ پزشک است و برای کاهش التهاب به کار برده میشود. | ایران ناژو |
کلرهگزیدین | این دهانشویه جهت کاهش التهاب دهان و التیام آفت مؤثر است. | ایران ناژو |
- کورتیکواستروئیدهای موضعی
کورتیکواستروئید دارویی است که عملکردی مشابه کورتیزول دارد. کورتیزول هورمونی است که در شرایط استرسزا ترشح شده و نقش مؤثری در کاهش التهاب دارد. این دارو معمولاً اولین داروی تجویزی برای درمان آفت ماژور است و با داشتن نسخۀ پزشک میتوان آن را از داروخانه تهیه نمود. از آن جایی که بروز این آفت الگوی تکرار شوندهای دارد، به محض مشاهدۀ آفت بهتر است از کورتیکواستروئید استفاده کرد. لازم به ذکر است که این درمان باید تحت نظارت پزشک انجام گیرد.
- دهانشویۀ کلرهگزیدین
دهانشویۀ کلرهگزیدین خواص ضد میکروبی دارد و میتواند به کاهش خطر ابتلای ثانویه، بهبودی و جلوگیری از گسترش آفت کمک کند. شستشوی دقیق دهان با این دهانشویه، دهان را از میکروبها پاک میکند و التهاب را نیز کاهش خواهد داد. در صورت استفاده از دهانشویه برای برطرف کردن آفت دهان و زبان خود، لازم است حتماً ترکیب مواد سازندۀ آن را بررسی کنید، چرا که آن دسته از دهانشویهها که حاوی الکل هستند ممکن است باعث افزایش درد شما شوند و لازم است از این دسته از دهانشویهها اجتناب کنید.
بیماران مبتلا به آفت هرپتیفرم
آفتهای هرپتیفرم شدیدترین نوع آفتهای دهان و زبان هستند، به نسبت سایر انواع آفت غیرمعمولتر بوده و در سنین پایین به ندرت رخ میدهند. این آفتها بسیار بدخیم هستند و به محض بهبود یک آفت، آفت دیگری شروع به رشد میکند. آفتهای هرپتیفرم بسیار دردناکند و خوردن، نوشیدن و صحبت کردن را بسیار دشوار میکنند. با این حال لازم است بدانید که این آفتها ناشی از ویروس تبخال نیستند و منشأیی کاملاً غیر ویروسی دارند. در موارد وخیم آفت دهان و زبان ممکن است منجر به ورم کردن غدد لنفاوی، تب و ضعف جسمانی شود. بروز این موارد بسیار کمیابند، به همین دلیل بعید است ورم کردن غدد لنفاوی اولین نشانۀ آفت دهان و زبان باشد. در صورت مشاهدۀ علائم ناشی از این نوع آفت باید حتماً به پزشک مراجعه کنید.
در زیر به برخی از خصوصیات آفت هرپتی فرم اشاره شده است:
- به اندازۀ سر سوزن ریز هستند (کوچکتر از ۵ میلیمتر)
- اغلب به صورت خوشههایی متشکل از ۱۰ تا ۱۰۰ آفت کوچک بروز پیدا میکنند
- شکل نامنظمی دارند
- بهبود هر آفت بین یک تا دو هفته زمان میبرد
- جای زخم باقی نمیگذارند.
درمان آفت هرپتی فرم
درمانهای ذکر شده برای آفتهای مینور و ماژور به خصوص آن دسته از درمانها که برای تسکین درد استفاده میشوند در این مورد نیز مؤثر هستند. علاوه بر پرهیزهای غذایی، رعایت بهداشت دهان و دندان و دهانشویهها، برای درمان آفت هرپتیفرم میتوان از داروهای ضد التهاب موضعی نیز استفاده کرد.
در جدول زیر توضیحات بیشتری دربارۀ برخی از داروهای موضعی آمده است:
نام دارو | توضیحات دارو | تهیۀ دارو |
---|---|---|
بتامتازون | از جمله داروهای کورتیکواستروئیدی است و نیاز به تجویز پزشک دارد. این دارو در انواع قرص، قطره، پماد و آمپول موجود است | ایران ناژو |
کلوبتازول | این دارو که برای تهیه نیاز به نسخۀ پزشک دارد در انواع کرم، پماد، لوسیون، دهانشویه و ژل وجود دارد و به کاهش التهاب کمک میکند. | ایران ناژو |
بکلومتازون | این دارو در درمان آفتهای دهان و زبان به خصوص آفتهای هرپتیفرم نیز مؤثر است. این دارو در دو حالت دهانشویه و اسپری موجود است. | سینا دارو |
فلوسینونید | فلوسینونید خواص ضدالتهابی دارد و علاوه بر درمان آفتهای دهان و زبان، برای درمان بسیاری از اختلالهای پوستی نیز به کار برده میشود. این دارو هم به صورت ژل و هم به صورت پماد موجود است و جهت تهیۀ آن به نسخۀ پزشک نیاز است. | سینا دارو |
در مواردی که هیچ یک از داروهای ضد التهاب معمول و معرفیشده تأثیری نداشته، با مراجعه به پزشک و دریافت داروهای ضد التهاب قویتر میتوان آفتهای هرپتیفرم را تسکین داد. همچنین میتوان آفت هرپتیفرم را با لیزر نیز درمان کرد.
لیزردرمانی روش به نسبت مدرنی محسوب میشود که بسیار سریع و دقیق است و موجب درد نمیشود. به صورت کلی نور لیزر با نفوذ به بافت آسیبدیده و برخورد با سلولها منجر به کاهش علائم التهاب و بهتر نمودن شرایط بهبود و التیام آفت میشود، چرا که با تحریک فعالیت سلولی از جمله سنتز کلاژن و رگزایی (تشکیل رگهای خونی جدید) به ترمیم و بازسازی بافت کمک میکند. لیزردرمانی همچنین با کاهش حساسیت عصبی، درد ناشی از آفت را نیز کاهش میدهد و موجب تسکین محل زخم خواهد شد.
لیزردرمانی از چند نظر در بهبود آفتهای هرپتیفرم مؤثر است:
- کاهش التهاب
- تسکین درد
- افزایش سرعت بهبود
- ضدعفونی کردن
- کاهش احتمال عود کردن آفت
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
به طور معمول به راحتی از روی ظاهر و علائم آفت میتوان آن را تشخیص داد و نیازی به تشخیص متخصص یا انجام آزمایش نیست. همانطور که پیش از این گفته شد قطعیتی در خصوص تشخیص علت آفت وجود ندارد، پس در صورت مشاهدۀ موارد هشداردهندۀ زیر، به پزشک مراجعه کنید:
- التهاب بسیار شدید
- تجمع زیاد آفت
- عدم بهبود آفت پس از دو هفته یا بازگشت سریع پس از بهبود
- درد خیلی شدید
پزشک با معاینۀ دقیق دهان و گرفتن شرح حال کامل در خصوص سایر علائمی که تجربه کردهاید میتواند به شما کمک بیشتری ارائه دهد و در صورت نیاز نسخۀ خاصی را تجویز کند.
در صورتی که از نظر پزشک علت بروز این آفتها به بیماری دیگری مرتبط باشد، ممکن است نیاز به تجویز آزمایشها و تستهای دقیقتری وجود داشته باشد. در مواقعی آفت دهان و زبان ممکن است نشانهای از برخی بیماریهای خاص باشد که صرفاً توسط پزشک قابل تشخیص است. بیماریهایی از قبیل:
- بیماری حاد التهابی روده
- بیماری بهجت یا چیچک
- بیماری ایدز
- بیماری لوپوس
- بیماری سلیاک
- بیماری کرون
علل بروز آفت دهان و زبان چیست؟
به صورت کلی عوامل زیر ممکن است منجر به بروز آفت دهان و زبان شوند:
- استرس
تحقیقات نشان داده است که تنش و استرس یکی از عوامل مؤثر بر بروز آفت است و کنترل شرایط تنشزا میتواند در کاهش ابتلا به آفت دهان و زبان کمک کننده باشد.
- سوءتغذیه
کمبود برخی از ویتامینها و مواد معدنی همچون ویتامین B12، اسید فولیک، روی و آهن که عموماً در اثر سوءتغذیه رخ میدهند، میتواند منجر به بروز آفت دهان و زبان شوند.
- واکنشهای آلرژیک
آفت دهان و زبان ممکن است در نتیجۀ حساسیت به برخی مواد غذایی خاص، خمیر دندان یا دهانشویه رخ دهد.
- تغییرات هورمونی
آن دسته از تغییرات هورمونی که در زنان هنگام بارداری و یا در چرخۀ قاعدگی رخ میدهد میتواند منجر به بروز آفت شود، چرا که تغییر در سطح استروژن و پروژسترون به صورت مستقیم باعث افزایش حساسیت لثه میشود. با تغییر در این هورمونها گردش خون افزایش پیدا میکند و در نتیجه حساسیت لثهها بیشتر میشود.
- بیماری زمینهای
آفت دهان و زبان ممکن است در اثر برخی از بیماریهای مزمن مانند بیماری کرون و در موارد بسیار نادر، بیماری سلیاک رخ داده باشد.
- زخمهای کوچک داخل دهان
آن دسته از زخمهای کوچکی که ممکن است در اثر گاز گرفتن گونه و زبان و همچنین مسواک زدن نادرست ایجاد شده باشند، میتوانند منجر به آفت شوند.
- اختلال در سیستم ایمنی
اختلال در عملکرد سیستم ایمنی میتواند منجر به آفت شود، چرا که در شرایط حاد، سیستم ایمنی ممکن است به بافت بدن حمله کند.
- ژنتیک
تحقیقات نشان داده است که اگر در بستگان نزدیک شما سابقۀ آفت دهان و زبان وجود داشته باشد، خطر ابتلا به آن برای شما نیز بیشتر خواهد بود و این عارضه به ژنتیک نیز بستگی دارد.
- مصرف دخانیات
مصرف تنباکو، از جمله کشیدن سیگار، میتواند باعث تحریک مخاط دهان شود و خطر ابتلا به آفت دهان را افزایش دهد. بیماران مبتلا به آفت معمولاً غیرسیگاری هستند و شیوع و شدت آفت بین سیگاریهای شدید، از سیگاریهای متوسط کمتر است.
چگونه از بروز آفت دهان و زبان جلوگیری کنیم؟
جهت جلوگیری از بروز آفت دهان و زبان باید موارد زیر را رعایت نمود:
- رعایت بهداشت دهان و دندان
مسواک زدن و استفادۀ روزانه از نخ دندان نقش مهمی در رعایت بهداشت دهان و دندان دارد و باید به صورتی انجام شود که صدمهای به دهان وارد نکند. برای جلوگیری از بروز جراحات ناخواسته به دهان و لثه بهتر است از یک مسواک نرم استفاده کنید و هنگام نخ دندان کشیدن، این کار را با دقت انجام دهید.
- پرهیز از مواد غذایی ملتهب کننده
از خوردن غذاهای تند، اسیدی، یا آسیبزننده خودداری کنید. این مواد خوراکی محرک میتوانند شامل انواع ترشیها، فلفلها و سسهای تند و همچنین نان با لبههای خشک و برنده باشند. البته که خوردن غذای داغ نیز باعث تشدید درد نیز میشود.
- کنترل استرس
استرس نه تنها عامل ایجاد التهاب است، بلکه باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی و در نتیجه بیشتر شدن احتمال ابتلا به آفت میشود.
- اجتناب از ضربه یا جراحت دهان
همانطور که گفته شد، دقت در مسواک زدن و نخ دندان کشیدن اهمیت بسیاری دارد، چرا که بسیاری از جراحات داخل دهان منجر به ابتلا به آفت میشوند.
- استفاده از خمیردندان بدون سدیم لوریل سولفات (SLS)
همانطور که پیش از این به آن اشاره شد، سدیم لوریل سولفات ممکن است باعث بروز حساسیت در بعضی افراد و ابتلا به آفت شود. پس هنگام خرید خمیر دندان به عدم وجود این ماده در خمیر دندان دقت کنید.
سوالات متداول
تفاوت آفت دهان با تبخال چیست؟
آفت و تبخال کاملاً با همدیگر متفاوت هستند. آفت دهان و زبان عارضهای غیر مسری است و به دنبال عوامل التهابزایی همچون استرس، تغییرات هورمونی و غذای تند بروز پیدا میکند و پس از ۱ تا ۲ هفته خودبهخود از بین میروند. این در حالی است که تبخال نوعی عارضۀ مسری و ویروسی است. تبخال برخلاف آفت که فقط در دهان و زبان رخ میدهد، ممکن است در صورت، دهان، دستگاه تناسلی و چشم نیز بروز پیدا کند.
آیا آفتهای دهان و زبان جزء بیماریهای مقاربتی هستند؟
خیر، این عارضه در دستۀ بیماریهای مقاربتی جای نمیگیرد زیرا ویروسی نیست و با تماس جنسی به کسی منتقل نمیشود.
تفاوت آفت دهان و ورم لوزه چیست؟
آفت دهان و زبان مسری نیست، درحالی که ورم لوزه به التهاب ناشی از عفونت لوزهها گفته میشود و قابلیت سرایت به دیگران را دارند.
برای آفت دهان چه بخوریم چه نخوریم؟
از خوردن مواد غذایی تند، اسیدی، ملتهب کننده و داغ اجتناب کنید. همچنین بهتر است از نوشیدن، نوشیدنیهای الکلی و گازدار نیز خودداری کنید. بهتر است برای جلوگیری از ملتهب شدن و افزایش درد دهان مواد غذایی نرم همچون سوپ و پوره میل کنید.
آیا آفت دهان از علائم بارداری است؟
برخی از زنان حامله در دوران حاملگی و شیردهی به دلیل استرس و تغییرات هورمونی به آفت دهان مبتلا میشوند.
آیا آفت دهان ارثی است؟
بله. آفت دهان میتواند ارثی و ناشی از عوامل ژنتیکی باشد.
آیا آفت دهان باعث گلودرد میشود؟
خیر. آفت دهان باعث گلودرد نمیشود، با این حال در صورتی که آفت در گلو ایجاد شود موقتاً باعث درد در آن ناحیه خواهد شد.
علت آفت مکرر دهان در بزرگسالان چیست؟
علت ابتلای مکرر به آفت دهان و زبان هنوز ناشناخته است، با این حال عواملی مانند زمینۀ ژنتیکی میتواند بر آن مؤثر باشد.
آیا دندان مصنوعی باعث آفت دهان میشود؟
بله. در صورتی که گذاشتن دندان مصنوعی باعث التهاب و آزردن لثه شود، احتمال بروز آفت دهان و زبان بسیار بالا میرود. بهتر است در صورت وقوع این اتفاق با دندانپزشک خود مشورت کنید.
آیا ارتودنسی باعث آفت دهان میشود؟
بله. یکی از عوارض رایج ارتودنسی بروز آفت دهان است. در صورتی که انجام ارتودنسی باعث زخم شدن دهان شود، این زخمها در نهایت ممکن است منجر به ایجاد آفت در دهان فرد شوند.
آیا آفت دهان از عوارض شیمی درمانی است؟
داروهای شیمی درمانی میتوانند بر سیستم ایمنی بدن نیز تأثیر بگذارند و محیط را برای رشد آفت آسیبپذیر کنند. به این دلیل بیماران تحت شیمی درمانی باید تا حد ممکن جوانب احتیاط را رعایت کرده و عوامل قابل کنترل آفت را از میان بردارند.
چرا نوزادان دچار آفت دهان و زبان میشوند؟
آفت دهان و زبان در نوزادان به ندرت رخ میدهد و به طور معمول در کودکان زیر ده سال بسیار نادر است. آفتهای دهان و زبان به طور معمول پس از یک الی دو هفته بهبود پیدا میکنند، ولی در صورت عدم بهبود آفت و آزردگی بیش از حد نوزاد، لازم است با پزشک مشورت کنید.
قطره آفت دهان پرسیکا چیست؟
پرسیکا نوعی داروی گیاهی مؤثر در بهبود آفت دهان و زبان است که هم به صورت قطره هم به صورت دهانشویه در دسترس است. این دارو با جلوگیری از خونریزی لثه و همچنین تسکین درد لثه میتواند در جلوگیری از بروز آفت مؤثر باشد.
آیا زگیل دهانی همان آفت دهان است؟
خیر. زگیل یکی از انواع بیماریهای مقاربتی است که منشأ ویروسی دارد، در نتیجه کاملاً با آفت دهان متفاوت است.
آیا آفت، در گلو نیز بروز پیدا میکند؟
بله. آفتهای دهان علاوه بر لثه، سقف دهان و زبان در گلو نیز اتفاق میافتند و ممکن است با گلودرد اشتباه گرفته شوند.
آیا آفت دهان از عوارض ام اس است؟
بله. آفت دهان میتواند از عوارض بیماری ام اس باشد، چرا که یکی از علائم اصلی این بیماری التهاب و عفونت دهان است و در اثر اختلال در سیستم ایمنی بدن رخ میدهد. ولی آفت لزوماً نشان دهندۀ این بیماری نیست و در صورتی که پس از مدتی طولانی آفت شما بهبود نیافت، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
آیا میتوان آفت دهان را با دیفن هیدرامین درمان کرد؟
بله. شربت دیفن هیدرامین که در دستۀ داروهای آنتی هیستامین قرار میگیرد را میتوان برای درمان آفت دهان استفاده کرد. ابتدا شربت دیفن هیدرامین را به نسبت یک به سه با شیر منیزی مخلوط کنید و محل بروز آفت را با آن شستشو دهید. به یاد داشته باشید که پس از شستشوی دهان با این محلول آن را بیرون بریزید و قورت ندهید.
آیا ممکن است آفت دهان نشان دهندۀ بروز سرطان دهان باشند؟
خیر. آفت دهان ارتباطی به سرطان دهان ندارد، با این حال در صورت مشاهدۀ هرگونه زائده و برآمدگی ناآشنا در دهان و عدم بهبود آن، لازم است با پزشک مشورت کنید.
آیا برفک دهان و آفت دهان یکی هستند؟
خیر. برفک دهان نوعی بیماری قارچی است که در اثر از بین رفتن باکتریهای مفید دهان ایجاد میشود و بیشتر در نوزادان رخ میدهد. این در حالی است که آفت دهان هیچگونه ربطی به قارچ و ویروس ندارد.